De rol van kinderen in de kolonisatiemissie
Onderstaand artikel is gepubliceerd door de Radboud Universiteit in juni 2023.
Waarom staan er zo vaak kinderen op foto’s van katholieke missionarissen die aan het begin van de twintigste eeuw in West-Papoea werkten? Dat vroeg historica Marleen Reichgelt zich af. ‘De kinderen waren veel meer dan alleen beschavingsdoelen.’ Reichgelt verdedigde haar proefschrift op 20 juni aan de Radboud Universiteit.
Op een van de foto’s in het proefschrift zien we een stuk oerwoud: veel struiken en lange stammen van palmbomen, sommige half omgevallen. Wie goed kijkt ziet ergens tussen die bomen een klein figuurtje: een kind, zo’n twintig keer kleiner dan de boomstam naast hem. Wie was deze jongen in de marge van de foto? Wat had hij met de missionaris die de foto nam te maken? En wat was de impact van de komst van het Nederlands koloniaal gezag op zijn leven? Dat vroeg historica Marleen Reichgelt zich af.
Reichgelt stuitte in de archieven van het Erfgoedcentrum voor Nederlands Kloosterleven in Sint Agatha op duizenden foto’s van de Nederlandse kolonisatiemissie in West-Papoea (destijds een Nederlandse kolonie onder de naam Nederlands-Nieuw-Guinea) aan het begin van de twintigste eeuw. De foto’s komen uit privécollecties van missionarissen of uit correspondenties die zij hadden met het thuisfront. Op veel van de foto’s staan kinderen. ‘Kinderen zijn in archieven heel moeilijk te traceren’, legt de onderzoeker uit. ‘Als je in een verslag leest dat er een Papoea-gids meeging op een tocht, is het niet duidelijk dat het om een kind gaat: dat blijkt pas uit de foto’s.’
Beschavingsdoelen
Veel missionarissen beschreven in hun brieven en dagboeken hoe ze in Papoea-Nieuw-Guinea op ontdekkingstocht gaan om nieuwe gebieden te ‘ontsluiten’ en de mensen daar te beschaven en te ‘kerstenen’ (bekeren tot het katholieke geloof). ‘We vinden in de archieven vaak helaas vooral het perspectief van de missionarissen’, vertelt Reichgelt. ‘Zij schrijven in hun brieven soms over kinderen, die zij als voornaamste kandidaten voor hun beschavingsmissie zagen. Ze trachtten de kinderen westerse-christelijke normen, gebruiken en religie bij te brengen en geloofden hen daarmee een beter leven te geven. Maar dergelijke koloniale praktijken ontwrichtten lokale samenlevingen.’
Je moet bij dit soort foto’s – die vaak ook als propaganda dienden – een beetje tussen de regels door lezen, volgens de onderzoeker. ‘Ik analyseer de foto’s als sporen van gebeurtenissen en ontmoetingen waaraan kinderen zelf deelnamen. Op die manier kom je toch iets te weten over die kinderen zelf, namelijk dat zij veel meer waren dan doelwit van beschavingsoffensieven: ze hielpen de missionarissen bijvoorbeeld met het leren van de taal of ze waren tolk of gids tijdens hun reizen door het binnenland.’
Dekoloniseren
Door duizenden foto’s te bestuderen, probeerde Reichgelt te reconstrueren wie de kinderen waren. Dat viel nog niet mee. ‘Er is bijvoorbeeld een klassenfoto waarop 28 jongens staan. Van slechts vier van hen heb ik een naam weten te achterhalen.’ Wel kwam ze sommige gezichten op meerdere foto’s tegen en op foto’s uit verschillende jaren. Zo kon ze meerdere van de kinderen zo’n tien jaar volgen: eerst als leerling op het internaat, later als tolk en gids op ontdekkingstochten.
Zo werd ook duidelijk vanuit welke gebieden en gemeenschappen de kinderen in het internaat kwamen. De groep kinderen is veel diverser dan op eerste gezicht lijkt, volgens Reichgelt. ‘Ze werden allemaal kaalgeschoren en kregen westerse kleding, waardoor ze op elkaar leken, maar ze kwamen uit heel verschillende gebieden met eigen culturen en talen.’
‘Het zou goed zijn als historici dit soort foto’s goed archiveren, met informatie over de tijd en plaats. Nog belangrijker is het dat dit soort collecties toegankelijk worden voor diverse groepen mensen, ook in hedendaags West-Papua. Dan kunnen de foto’s worden geanalyseerd vanuit verschillende perspectieven, met behulp van verschillende vormen van historische en culturele kennis. Zo kunnen we deze bronnen ook dekoloniseren’, vervolgt ze. ‘Dan kijken we er hopelijk niet meer alleen naar door de koloniale bril van de missionarissen, maar bijvoorbeeld ook vanuit het perspectief van de nabestaanden van de Papoea’s op de foto’s. Wie weet kunnen straks ook de lege bladzijden in familiealbums gevuld worden.’
Artikelbron: https://www.ru.nl/onderzoek/onderzoeksnieuws/de-rol-van-papoease-kinderen-in-de-nederlandse-kolonisatiemissie-in-west-papoea
Afbeelding: Scan of photographic image no. 228987, ENK AR-P027-20210