Sporen van Papua | Recensie expositie Vogels van God
Het begon allemaal met een bijzondere vondst op de zolder van het Missiemuseum: een lade vol met opgezette paradijsvogels van het eiland Nieuw-Guinea*. Omdat de vogels zijn voorzien van prijskaartjes maar feitelijke informatie over bijvoorbeeld soort en leeftijd ontbreekt, is al snel duidelijk dat het om een handelscollectie gaat. Dat prikkelt de nieuwsgierigheid van gast-curator Marc Argeloo en het Missiemuseumteam. Want hoe werd het missiedorp Steyl het centrum van de handel in tropische vogels voor modemakers in Parijs, Londen en Berlijn? Het is te zien in de expositie Vogels van God die afgelopen weekend geopend werd. En wij waren erbij!
De vogels in de la waren het startpunt van een uitgebreid onderzoek, waar de expositie Vogels van God het resultaat van is. De bezoeker waant zich door de kleuren en geluiden even in het oerwoud van Nieuw-Guinea. Op dit eiland zijn de meeste van de 45 paradijsvogelsoorten te vinden zijn. Je volgt de tocht die de paradijsvogel als handelswaar aflegde naar grote Europese modehuizen. Daar werden de veren of zelfs hele vogels verwerkt in kledij en hoeden. Een beeld dat zowel fascinatie als afkeer oproept.
Een stem voor Papua
Uniek aan de expositie is dat het verhaal van de paradijsvogeljacht vanuit verschillende perspectieven verteld wordt: inheems, koloniaal en missie. Naast historische (Westerse) bronnen werden de nazaten van de paradijsvogeljagers in Papua zelf opgespoord. Hun verhaal – mondeling van generatie op generatie overgedragen – is door studenten van de universiteit UNCEN in Jayapura op schrift gezet.
Die stem voor Papua is helaas niet vanzelfsprekend. Zoals Muaha Tatipata-Ireeuw in haar toespraak tijdens de expositieopening benoemde: “Er zijn veel tentoonstellingen geweest waar óver Papua werd gesproken. Maar veel te weinig waar dóór Papoea’s werd gesproken. Bijvoorbeeld om te toetsen of het klopt wat in de geschiedenisboeken is vastgelegd. Of door te vragen hoe onze beleving is geweest.” Muaha sprak als tweede generatie Papoea in Nederland tijdens de expositieopening en was één van de betrokkenen uit de Papoea-diaspora. Zo is er bijvoorbeeld meegelezen op inclusief taalgebruik in expositieteksten. Ook is er meegedacht hoe Papoea-talent een plek kan krijgen bij deze expositie en het bijbehorende publieksprogramma.
Een krachtig symbool
De paradijsvogel is vandaag de dag nog steeds een enorm krachtig symbool voor de culturele identiteit van mensen in Papua en voor Papoea-gemeenschappen daarbuiten. Een oproepje op onze sociale media-kanalen om foto’s in te sturen van paradijsvogelobjecten, leverde een overweldigende hoeveelheid reacties op. Ook deze inzendingen krijgen een plek in de expositie en in de communicatie hieromheen.
De expositie sluit af met aandacht voor de huidige situatie in Papua. Want net zoals de paradijsvogel wordt opgejaagd om haar prachtige veren, worden veel Papoea’s verjaagd van hun grond en leefgebied voor vervuilende activiteiten van internationale bedrijven. Het voortbestaan van mens en dier op deze bijzondere plek wordt bedreigd. Het Missiemuseum heeft een podium geboden om ook deze kant van het verhaal naar buiten te brengen.
Een aanrader!
Muaha sloot haar toespraak af met een toepasselijk Afrikaans gezegde: Until the lion learns how to write, every story will glorify the hunter. Met andere woorden: een verhaal is pas compleet wanneer het vanuit meerdere perspectieven wordt belicht. Het Missiemuseum heeft een goede stap in deze richting gezet. De expositie maar ook het bijbehorende publieksprogramma zijn dan ook de moeite van het bezoeken waard!
*Omdat de paradijsvogelsoorten over het hele eiland voorkomen, wordt hier gesproken over Nieuw-Guinea in plaats van Papua of West-Papua.