Dubbelbloed: “Dat ik in Papua nog een hele familie had, was nieuw voor me”
Na haar middelbare school besluit Femke Schouten (24) te gaan reizen door Australië en Indonesië. Spontaan en ongepland, brengt ze daarbij ook een bezoek aan Biak. Het eiland waar haar opa geboren en getogen is. Het wordt een bezoek dat ze niet snel zal vergeten. Femke: “Ik wist van tevoren niet wat ik kon verwachten maar werd ontvangen als een verloren dochter die was thuisgekomen. Er hingen spandoeken met onze foto’s en ik werd in een auto over het eiland gereden om naar de mensen te zwaaien.” Van jongs af aan krijgt Femke mee dat haar familieroots in Biak liggen, Papua een kolonie was van Nederland en dat de Papoea’s vandaag de dag veel onrecht ervaren. “De feitelijke informatie kende ik wel. Maar dat ik daar nog een hele familie had was nieuw voor me.” Het wordt een inspirerende en soms overweldigende reis.
In Papua voelt men een sterke band met mensen die in de Nederlandse cultuur als verre familie of kennissen worden beschouwd. Denk bijvoorbeeld aan de kinderen van de broers of zussen van je opa. Het zijn deze mensen die Femke hartelijk ontvangen in Papua. Ondanks dat zij de reis alleen maakt, voelt Femke zich geen moment onveilig of ontheemd op Biak. “Er werd heel goed voor me gezorgd, ik hoefde alleen maar mee te doen. Zo maakten we op een keer een uitstapje naar de andere kant van het eiland. Iedereen ging mee, er waren tassen vol eten en drinken meegebracht en we zouden gaan zwemmen. Ik had niet zo’n trek omdat ik me niet zo lekker voelde. Toen de familie dat hoorde werd alles meteen weer ingepakt en werd ik – ondanks mijn protesten – terug naar huis gebracht. En ook de dagen erna kreeg ik de opdracht om te blijven rusten. De zorg voor mij werd heel serieus genomen door de familie.”
Derde generatie Papoea in Nederland
Femke’s wieg stond in Leiden, en ook haar moeder werd hier geboren. Haar opa – geboren en getogen op Biak – vertrok in zijn twintiger jaren naar Nederland om tropische landbouwkunde te studeren. Hij trouwde en bleef de rest van zijn leven in Nederland wonen en werken. Een relatie tussen een witte vrouw en een zwarte man was geen vanzelfsprekendheid in die tijd. “Wanneer mijn opa en oma op straat liepen, waren ze een bezienswaardigheid”, vertelt Femke.
Tijdens zijn leven reist Femke’s opa een aantal keer terug naar Biak. Ook haar ouders brengen na hun studie een bezoek aan Papua en trouwen er uiteindelijk. Dat stond niet op de planning, maar was zo besloten door de familie daar. Want als je goed bij elkaar past, waarom zou je dan niet trouwen? Het werd een groot feest waar met dankbaarheid op teruggekeken wordt.
Ontbossing als wortel voor conflict
Momenteel volgt Femke de master Forest and Nature Conservation aan de Universiteit Wageningen met een speciale focus op politiek. En ook tijdens haar bachelor verdiepte zij zich al in ecologische problemen bij politieke conflicten. Helaas is Papua een perfect voorbeeld om dit soort problemen te illustreren. “Het is eigenlijk vreemd dat Papua geen vaste casus is binnen mijn studie. Op dit eiland vind je het derde grootste regenwoud ter wereld.“
Afgelopen jaar verdiepte Femke zich in de gevolgen van ontbossing voor inheemse vrouwen, voor de campagne “All the birds are gone”. Grote delen van het tropisch regenwoud worden gekapt om plaats te maken voor palmolieplantages en andere economische bedrijvigheden. Enerzijds zijn die gevolgen praktisch van aard en direct zichtbaar. Zoals het gegeven dat vrouwen verder moeten lopen om brandhout te verzamelen (in Papua bij uitstek een vrouwentaak).
Maar er zijn ook indirecte gevolgen, zoals de rolverdeling tussen man en vrouw die onder druk komt te staan. Het zijn vaak de mannen die geld aangeboden krijgen door bedrijven en overheden in ruil voor grond of werk, en betrokken worden in de besluitvorming. Dat werkt groeiende ongelijkheid bij echtparen in de hand. En alcoholisme – in de context van Papua een groot probleem – neemt toe doordat mannen meer geld te besteden hebben. Vrouwen zijn op hun beurt steeds vaker slachtoffer van zowel huiselijk geweld als seksueel geweld door medewerkers van commerciële bedrijven. Er is dan ook veel verzet van vrouwen tegen ontbossing in Papua.
Papua: gedeeld verhaal van onrecht
Femke praat regelmatig met mensen uit haar omgeving over Papua. “Ik ken anderen die ook een opa of oma uit Indonesië hebben, maar hier niet veel bij voelen. Voor mij is dat anders, Papua is onderdeel van mijn identiteit. Het is een gevoel maar komt denk ik ook door het verhaal van onrecht dat de Papoea’s hebben. Dat wordt een gedeeld verhaal en versterkt de binding.”
Femke is gedreven om dat verhaal van onrecht zichtbaar te maken, bijvoorbeeld via haar scripties. Maar dat doet ze wel overwogen. “Als ik een half jaar ergens aan werk, dan het liefst aan iets zinvols. Maar zo’n onderzoek moet wel wat toevoegen voor de mensen in Papua zelf. Wat dat betreft bevinden we ons in een grijs gebied. Enerzijds wil je van de daken roepen wat voor problemen er bestaan in Papua. Anderzijds wil ik de mensen daar tijdens een mogelijk veldonderzoek niet in gevaar brengen. Het is een lastige afweging die je steeds moet maken bij alles wat je deelt, vertelt en opschrijft. Ik denk dat dit verhaal wel verteld moet worden. Maar de manier waarop, daar moet je goed over nadenken.”
Meer weten over ontbossing in Papua en de gevolgen daarvan voor vrouwen? Je kunt hier het onderzoeksrapport ‘All the Birds are Gone’ downloaden en lezen.