Dubbelbloed: ik ben me altijd bewust geweest van mijn afkomst
In mijn hart
altijd dat weten
dat land
dat deel van mij
dat roept
dat zich niet laat negeren.
Gedeelte van een gedicht van Waida (2019)
Als kind is Waida Vogel-Bwefar (47) vooral trots op haar roots. Het avontuurlijke van Papua spreekt tot de verbeelding. De verhalen van haar vader over vechten met krokodillen en dwalen in het oerwoud dragen hieraan bij. Op latere leeftijd wordt zij zich meer bewust van de politieke geschiedenis van de Papoea’s, en verschuift dit gevoel van trots naar pijn. “Als ons volk vrij was geweest, had ik me misschien meer kunnen richten op de mooie kanten van mijn afkomst zoals de cultuur, natuur en verhalen.”
Van verloren moed naar nieuwe energie
Wanneer Waida’s vader een belangrijke hartoperatie moet ondergaan besluit hij zijn levensverhaal met haar te delen. Waida, op dat moment 23 jaar oud, pent een avond lang in haar schrift terwijl haar vader bekende verhalen maar ook nieuwe details beschrijft. Het zal uiteindelijk één van de laatste keren zijn dat hij het hele verhaal kan vertellen. In de periode die volgt, zet Waida zich op verschillende manieren in voor de Papoea’s en hun rechten. Maar de moed zakt af en toe in de schoenen. Waida: “Ik geloofde niet meer in de politiek en beschermde mezelf. Ik zag niet in wat ik nog kon doen.” Het militair ingrijpen van de Indonesische regering tijdens antiracisme protesten in Papua in 2019, vormt voor haar een kantelpunt. “Op dat moment besefte ik: dit kan niet meer. Ons verhaal moet naar buiten.”
Een ander uiterlijk
Waida wordt geboren in Amsterdam, als vierde van negen kinderen. Op haar 7e verhuist het gezin naar Zwolle. “We vielen hier meer op dan in Amsterdam. We waren één van de eerste donkere mensen in onze straat. En ik werd me er meer van bewust dat ik er anders uit zie.” Waida krijgt regelmatig de vraag waar ze eigenlijk vandaan komt. Het voelt dubbel om dit uit te moeten leggen. “Het is een bijzondere afkomst. Maar er zijn heel weinig mensen die de gedeelde geschiedenis van Nederland en Papua kennen. Terwijl dit maar liefst tot ’62 een Nederlandse kolonie was.”
Overdag een baan, ’s nachts spion
In die kolonie begint de geschiedenis van Waida’s familie. Haar vader wordt geboren in Takar (regio Sarmi) en woont vanaf zijn twaalfde in een internaat in Hollandia (het tegenwoordige Jayapura). Als jong volwassene leidt hij een dubbelleven. “Overdag had mijn vader een gewone baan. Maar ’s nachts bracht hij in het geheim het aantal Indonesische infiltranten in kaart voor de Nederlandse overheid.” Een paar maanden na de overdracht van Papua aan Indonesië, krijgt Waida’s vader een paspoort in zijn handen gedrukt. Met een duidelijke boodschap: morgen om deze tijd moet hij het land verlaten. “Mijn vader werd geëscorteerd naar het vliegtuig, niet instappen was geen optie. Via Biak zou hij naar zijn eindbestemming gebracht worden: Nederland. Bij vertrek naar Biak vloog het vliegtuig extra laag over het geboortedorp van mijn vader. Dat was het teken dat ‘iemand van hen’ was vertrokken. Later werd duidelijk dat het om mijn vader ging.”
Eenmaal in Nederland trouwt hij met Waida’s moeder, een Nederlandse. “Mijn moeder heeft een enorm hart voor de Papoea’s. Als tiener wilde ze al naar Nieuw-Guinea. Ze koos bewust voor de opleiding verpleegkunde met tropenkunde als specialisatie. Ze kende al veel Papoea’s voordat ze mijn vader leerde kennen. Mijn moeder heeft ons altijd meegegeven dat we trots mogen zijn op onze afkomst.”
Wel Nederlands maar toch niet helemaal
Waida vertelt dat ze een vrij Nederlandse opvoeding heeft gehad. Haar ouders spreken soms Maleis met elkaar, met name wanneer de kinderen iets niet mogen horen. Maar deze taal wordt hen niet actief aangeleerd. “De opvoeding tussen twee culturen verliep vrij harmonieus. We aten bijvoorbeeld babi ketjap maar er kon net zo goed stamppot op tafel staan. Wel is mijn familie emotioneel sterk verbonden met elkaar. Is dat iets cultureels of gewoon hoe wij in elkaar steken? Dat is lastig te zeggen.”
Tegenwoordig werkt Waida als flexwerker in de jeugdhulpverlening. Ze woont sinds vorig jaar samen met haar dochter (12) in Zwolle, die ook interesse toont in haar afkomst. “Eerst wilde ik haar liever niet belasten met de droevige kanten van onze afkomst. Maar omdat ze zelf vragen stelt, vind ik het belangrijk dat ze het complete verhaal hoort.” Haar vrije tijd vult Waida graag maatschappelijk in. En als het even kan is ze bezig voor de Papoea’s.
Zo is zij actief bij ChristenUnie Zwolle, waar ze andere betrokken leden leerde kennen met wie zij al twee moties met betrekking tot Papua indiende en verdedigde op het Landelijk Congres van CU (mét resultaat!). Ook is Waida één van de Papoea-vertegenwoordigers in de commissie 15 augustus herdenking in Zwolle. “Helemaal Nederlands zijn we niet. Maar ik kan niet goed benoemen waar ‘m dat in zit. Wereldbesef komt nog het dichtst in de buurt. Ik weet dat de wereld uit meer bestaat dan Nederland alleen.”
Waida is mede-initiatiefneemster voor de boekencollecte ‘West-Papua, ons verhaal ‘die van 1 december 2021 t/m 15 augustus 2022 in de Stadkamer Centrum van Zwolle te vinden is. De collectie bestaat uit ruim 150 romans, biografieën, reisverslagen, politieke bundels en geschiedenisboeken. Daarnaast worden verschillende lezingen georganiseerd rondom thema’s als mensenrechten, klimaat en kolonialisme. Houd voor actuele activiteiten de agenda van de Stadkamer in de gaten.