Als kind is Waida Vogel-Bwefar (49) vooral trots op haar afkomst. De verhalen van haar vader over gevechten met krokodillen en zwerftochten door het oerwoud spreken tot haar verbeelding. Maar hoe ouder ze wordt, hoe meer ze zich bewust wordt van de schrijnende geschiedenis van Papua en Nederland. Trots maakt plaats voor pijn. “Als ons volk vrij was geweest, had ik me meer kunnen richten op de mooie kanten van mijn cultuur – de kunst, de muziek en de verhalen.”

Waida heeft een Nederlandse moeder en een Papoeavader. Ze wordt geboren in Amsterdam, als vierde van negen kinderen. De opvoeding tussen twee culturen verloopt harmonieus. Waida’s ouders spreken soms Bahasa met elkaar als de kinderen iets niet mogen horen, maar de taal wordt hun niet actief aangeleerd. En op tafel kan babi ketjap staan, maar net zo goed een flinke pan stamppot. “Als kind vond ik dat allemaal heel normaal. Pas nu ik terugkijk op mijn jeugd herken ik dingen die cultureel bepaald waren. Mijn vader deed bijvoorbeeld aan houtbewerking. Hij speelde gitaar en er werd thuis veel gezongen. Ook gingen we af en toe bij familie op het platteland ‘barbecueën’, waarbij we het eten klaarmaakten door het te stoven op hete stenen in een kuil in de grond. Als kind vond ik dat een beetje raar. Pas als volwassene besefte ik dat onze manier van eten bereiden juist heel bijzonder is.”

Als Waida 7 jaar oud is, verhuist het gezin van Amsterdam naar Zwolle. “We vielen hier meer op, we waren een van de eerste gezinnen van kleur in onze straat. Daardoor werd ik me ervan bewust dat ik er anders uitzie.” Tot op de dag van vandaag krijgt Waida vaak de vraag waar ze vandaan komt. “Het geeft me een dubbel gevoel om mijn afkomst te moeten uitleggen. Het maakt pijnlijk duidelijk dat zelfs de kleinste herinnering aan Papua bij veel mensen al is verdwenen.”

Het voelt dubbel om mijn afkomst te moeten uitleggen. zelfs de kleinste herinnering aan papua is bij veel mensen verdwenen.

Overdag een baan, ’s nachts spion
De moeder van Waida geeft haar kinderen mee dat zij trots mogen zijn op hun afkomst. Naast trots wordt ook politiek bewustzijn hun met de paplepel ingegoten. Papua is een belangrijk maar ook beladen onderwerp in het gezin. Gevoelens van trots worden soms overschaduwd door pijn. Wanneer Waida’s vader aan de vooravond van een belangrijke hartoperatie staat, besluit hij zijn levensverhaal met haar te delen. Waida – dan 23 jaar oud – pent een avond lang in haar schrift terwijl haar vader bekende verhalen maar ook nieuwe details beschrijft. Het zal uiteindelijk een van de laatste keren zijn dat hij het hele verhaal kan vertellen.

De geschiedenis van Waida’s familie begint in het dorp Takar, in de regio Sarmi in het noorden van Papua. Haar vader wordt als jonge jongen geselecteerd om naar het internaat in de (toenmalige) hoofdstad Hollandia te gaan. Hij is 26 jaar oud wanneer de spanningen over Papua op het wereldtoneel toenemen en hij pakt zijn rol in de op handen zijnde oorlog. “Als jongvolwassene leidde mijn vader een dubbelleven. Overdag had hij een gewone baan. Maar ’s nachts bracht hij in het geheim het aantal Indonesische infiltranten in kaart dat onder de radar naar Nieuw-Guinea werd gestuurd om het Nederlandse leger te bevechten. Een paar maanden na de overdracht van Papua aan Indonesië kreeg mijn vader een paspoort in zijn handen gedrukt. Met een duidelijke boodschap: morgen om deze tijd moest hij het land verlaten. Hij werd geëscorteerd naar het vliegtuig, niet instappen was geen optie.”

Bij vertrek vliegt het vliegtuig extra laag over zijn geboortedorp. Dat is voor de dorpelingen het teken dat ‘iemand van hen’ is vertrokken. “Pas later zou duidelijk worden dat het om mijn vader ging. Bij de weinige spullen die hij op zijn vlucht mee kon nemen zat een tifa, een traditionele trommel. Deze tifa staat nog steeds in mijn huis en is me heel dierbaar.”

De reis naar Nederland maakt Waida’s vader in z’n eentje. Gelukkig is zijn zus met haar gezin vlak voor hem aangekomen. Eenmaal in Nederland trouwt hij met Waida’s moeder. “Mijn moeder heeft een enorm hart voor Papua en wilde als tiener al naar Nieuw-Guinea. Ze koos bewust voor de opleiding verpleegkunde met tropenkunde als specialisatie. Ze kende Papua al goed van de verhalen voordat ze mijn vader leerde kennen.”

Verloren moed, hervonden drive
Als student neemt Waida het politieke vuur van haar ouders over. Ze zet zich op verschillende manieren in voor de mensenrechtensituatie in Papua. Maar de moed zakt haar soms in de schoenen, want haar inzet heeft niet het gehoopte resultaat. Langzaam raakt ze het vertrouwen in de politiek kwijt en uit zelfbescherming trekt ze zich steeds vaker terug.

Het militair ingrijpen van de Indonesische regering tijdens de antiracismeprotesten in Papua in 2019 vormt voor haar een kantelpunt. “Op dat moment besefte ik: dit kan niet meer. Ons verhaal moet naar buiten.” Het politieke bewustzijn uit haar jeugd legt de basis voor haar huidige betrokkenheid bij de Zwolse fractie van de ChristenUnie. Op landelijk niveau diende zij al diverse moties in met betrekking tot Papua – en ze verdedigde deze met resultaat. Waida was tot voor kort ook een van de Papoeavertegenwoordigers in de Commissie 15 augustus in Zwolle. Die organiseert de jaarlijkse herdenking van burgers en militairen die de dood vonden door oorlog, bezetting, gevangenschap en terreur in Oost-Azië tussen 1941 en 1962. Het herdenkingsmonument in Zwolle is een van de weinige fysieke locaties die nog herinneren aan het gedeelde verleden van Nederland en Papua.

Haar politieke activiteiten kosten Waida veel van haar vrije tijd, naast de zorg voor haar dochter. Toch blijft ze zich inzetten voor haar tweede vaderland. Ze noemt zichzelf weleens activist tegen wil en dank. Ze vertelt graag over Papua en de band met Nederland, maar vraagt zich soms ook af wanneer de noodkreet die al klinkt sinds 1962 hier eindelijk zal landen.

Omdat Sade zelf vragen stelt, vind ik het belangrijk dat ze het hele verhaal hoort.

Van moeder op dochter
Steeds vaker wordt Waida bij haar acties voor Papua vergezeld door haar dochter Sade (14), die zich ook verdiept in haar Papoearoots en in de politieke geschiedenis. “In eerste instantie wilde ik mijn dochter niet belasten met de droevige kanten van onze afkomst. Maar omdat Sade zelf vragen stelt, vind ik het belangrijk dat ze het hele verhaal hoort.” Sade verbaast zich over de onwetendheid over Papua. Leeftijdsgenoten maar ook docenten op haar middelbare school weten niet of nauwelijks waar Papua ligt, laat staan welke band er is met Nederland.

Waida realiseert zich dat het politieke verhaal overheerst in wat zij haar dochter meegeeft over Papua – net zoals het geval was in haar eigen opvoeding. “Het blijft een uitdaging om ook bewust te genieten van de mooie kanten van onze Papoeacultuur. Die momenten zijn er gelukkig wel, bijvoorbeeld als we documentaires kijken over de mooie natuur van Papua. Of als we genieten van spullen uit Papua in ons huis. Onlangs scoorden we nog een mooie ketting en een boombastdoek op een markt, dat maakt ons blij. Ik moet opletten dat ik mijn eigen cultuur niet kwijtraak door de pijnlijke, politieke situatie in Papua. Oók voor mijn dochter.”

Waida is burgerraadslid bij de Zwolse fractie van de ChristenUnie en bestuurslid bij de Stichting Zelfbeschikking Molukkers en Papoea’s.

Auteur: Vera Wesseling

Dit verhaal is één van de zeven generatieverhalen uit ons Papua magazine. Het Papua magazine vertelt op laagdrempelige wijze de gedeelde geschiedenis tussen Nederland en Papua. Niet (alleen) aan de hand van cijfers en feiten, maar juist via verhalen van hen wiens familie- en levensloop gekleurd is door deze geschiedenis. Dat maakt het magazine ook goed leesbaar als je nog weinig tot niks weet over Papua en zijn koloniale historie. Bestel jouw exemplaar in onze winkel.